Waarom slijpen
Simpel, tijdens het afzetten snijdt de schaats een beetje in het ijs. Dit merk je zowel op het rechte eind als in de bocht. Denk je maar eens in wat er kan gebeuren als je met een botte schaats probeert af te zetten in de bocht en je been glijdt weg. Je dweilt gegarandeerd zelf over het ijs. Maar ook op het rechte eind wil je tijdens de afzet grip houden. In figuur 1 is het verschil duidelijk te zien hoe een scherpe schaats grip heeft en een botte schaats niet.
Maar ook het loopvlak van de schaats zelf moet vlak zijn, vrij van oneffenheden en boven al, vrij van braampjes. Braampjes en oneffenheden (ook die als gevolg van roestplekjes) krassen feitelijk onder je schaats in het ijs en bemoeilijken het schaatsen.
En we willen allemaal lekker kunnen rijden of tijdens wedstrijden maximaal kunnen presteren. Dan moeten we zorgen dat het materiaal in orde is.
Terug naar het begin
Wanneer zelf slijpen
Een gevorderde schaatser en natuurlijk een wedstrijdrijder(-tje) stellen eisen aan het materiaal. Zij slijpen schaatsen meerdere malen per seizoen en zeker vlak voor een wedstrijd. Dan wordt het lonend om zelf te gaan slijpen. De investering in het benodigde materiaal kan je er al binnen één seizoen uit hebben. Zeker binnen die gezinnen met meerdere (wedstrijd) rijders wordt zelf slijpen al snel lonend.
Bijkomend voordeel, je bent niet van iemand anders afhankelijk als je er vlak voor een wedstrijd achter komt dat je schaatsen niet in orde zijn.
Terug naar het begin
Benodigdheden
- een slijptafel om de schaatsen in te plaatsen: De schaatsen moet recht, evenwijdig en goed stevig in de slijptafel bevestigd kunnen worden. Hiervoor behoort een slijptafel te beschikken over aanslagblokjes om de ijzers op dezelfde hoogte in de slijptafel te bevestigen. Daarnaast moet een slijptafel over een aanslag beschikken waar de voor- of achterkant van de ijzers tegen geplaatst kunnen worden zodat ze altijd netjes naast elkaar zitten. En een slijptafel moet voldoende stevig zijn. Slijptafels waarvan de pootjes voor het transport ingeklapt kunnen worden neem je makkelijker mee, maar ze zijn minder stabiel.
- een slijpsteen: Er zijn vele soorten slijpstenen, je kan het zo duur maken als je zelf wilt. Een paar voorbeelden (er is nog veel meer verkrijgbaar):
- De traditionele slijpsteen heeft meestal een grove en een fijne kant (ook wel combinatiesteen genoemd). Tussen de diverse merken en typen slijpstenen zitten verschillen in hardheid en grofheid van de grove en fijne kant. Voor de meeste schaatsers is één goede steen voldoende.
- Het polijstblok: hier van zijn verschillende types in omloop. De bekendste is de driehoek waar verschillend gekleurde velletjes met polijstpoeder op geplakt kunnen worden. Dit is een aanvulling op de slijpsteen en wordt vaak gebruikt.
- Desgewenst als aanvulling:
- De diamantsteen: Op een kunststof drager is fijn diamantslijpsel aangebracht waarmee een ijzer heel fijn geslepen kan worden. Het gaat hierbij om diamantslijpstenen uit de industrie waar hoge eisen aan gesteld worden, de prijs is er dan ook naar. Ze zijn gegarandeerd vlak. Deze stenen zijn in verschillende grofheden (fijn, zeer fijn en extra fijn) en vormen verkrijgbaar. Kosten indicatie: ca. ƒ 120,- voor een combinatie met twee grofheden.
- De oliesteen: Voor de schaatser die heel hoge eisen stelt kan je met een oliesteen het ijzer heel fijn naslijpen of polijsten. Het loopvlak van een reeds geslepen ijzer dat hiermee behandeld is glijdt beter over het ijs. Kosten indicatie: ca. ƒ 200,- incl. olie.
- De diamantsteen: Op een kunststof drager is fijn diamantslijpsel aangebracht waarmee een ijzer heel fijn geslepen kan worden. Het gaat hierbij om diamantslijpstenen uit de industrie waar hoge eisen aan gesteld worden, de prijs is er dan ook naar. Ze zijn gegarandeerd vlak. Deze stenen zijn in verschillende grofheden (fijn, zeer fijn en extra fijn) en vormen verkrijgbaar. Kosten indicatie: ca. ƒ 120,- voor een combinatie met twee grofheden.
- een braamsteentje: Met het braamsteentje worden de braampjes verwijderd die tijdens het slijpen ontstaan. Ook hier zijn verschillende soorten te koop. Buiten de hardheid ed. zijn er niet veel verschillen tussen braamsteentjes onderling, het is vaak een persoonlijke voorkeur. Zorg er wel altijd voor dat je een braamsteentje in je schaatstas bij je hebt, een braam loop je zo op, maar is ook weer zo verwijderd. Voor diegenen die met een oliesteen naslijpen zijn bijbehorende (olie-) braamsteentjes te koop.
- slijppoeder: net als schaatsen dienen de slijpstenen en braamsteentjes onderhouden te worden (zie verderop). Daar is speciaal slijppoeder voor te koop
- handdoek, kwast ed. om tijdens het slijpen de zaak schoon te houden.
Terug naar het begin
Het slijpen van schaatsen
- De schaatsen worden altijd ondersteboven met de buitenkant naar buiten in de slijptafel bevestigd (zie figuur 2).
- De voor- of achterkant tegen de aanslag
- De bovenzijde tegen de aanslagblokjes (controleer dit goed, je slijpt anders zo een scheve schaats), zie figuur 3.
- Bevestig de schaatsen stevig in de slijptafel, ze mogen niet gaan schuiven!
- Haal nu de aanslagblokjes weg.
Tip: bevestig de schaatsen altijd op dezelfde manier in de slijptafel (b.v. altijd de achterkant tegen de aanslag). Heeft de slijptafel een (kleine) afwijking, dan slijp je altijd met dezelfde afwijking. Merk ook de aanslagblokjes zodat de schaatsen altijd op dezelfde manier bevestigd worden.
Tip: Haal de slijpsteen voor dat je gaat slijpen een keer over de achterkant en een keer over de voorkant van de ijzers. Check of je op die plaatsen over de hele breedte van het ijzer krasjes ziet. Zie je dit niet, dan zitten je schaatsen niet loodrecht. Plaats in dit geval je schaatsen opnieuw in de slijptafel. - Een slijpsteen beweeg je schuin naar voren naar achteren over de ijzers. Dus niet van links naar rechts, zie figuur 4 en 5.
- Druk niet te hard, laat de steen het werk doen.
- Gebruik twee handen om de slijpsteen met een gelijkmatige druk over de ijzers heen te halen.
- Begin met de grove kant van de slijpsteen
- Verdeel de beweging van de slijpsteen (schuin naar voren / naar achteren) gelijkmatig over de hele lengte van de ijzers, zie figuur 5. Een hulpmiddel is om de bewegingen te tellen, b.v. 5 keer heen/weer over de achterste helft en 5 keer over de voorste helft van de ijzers. Maar vergeet hierbij het midden niet! Werk hierbij met vaste herhalingen,
- Begin hierbij b.v. aan de achterkant van de ijzers en ga van links naar rechts schuin naar voren, daarna weer van rechts naar links naar achteren en weer opnieuw, etc.
- Ben je bij de voorkant van het ijzer aangekomen, verander van beweging (start nu van rechts naar links naar achteren, zie figuur 5) en ga weer met een gelijkmatige beweging over de schaats naar de achterkant. Blijf er op letten dat je met een gelijkmatig schuine beweging het hele ijzer behandelt.
- Ga zo door tot er braampjes te voelen zijn. Door een nagel van langs de zijkant van het ijzer naar boven te schuiven kan je voelen of er braampjes zijn (zie figuur 6).
- Ga met slijpen door tot je over de hele lengte van de ijzers aan weerszijden braampjes voelt.
- Draai de slijpsteen nu om en herhaal het slijpen met de fijne kant van de steen. Ga hiermee door tot de krassen van de grove kant van de slijpsteen vervangen zijn door kleine krasjes van de fijne kant. Denk aan de gelijkmatige beweging van schuin links naar rechts naar voren naar achter over het gehele ijzer.
- Nu volgt het proces van afwisselend polijsten en afbramen. Of je nu begint met polijsten of eerst afbraamt maakt niet zoveel uit, als het eindresultaat maar een scherpe schaats is.
- Afbramen doe je door het braamsteentje langs de zijkant van het ijzer heen en weer te halen tot er geen braampjes meer te voelen zijn. Korte heen en weer gaande bewegingen zijn effectiever dan over telkens over de hele lengte van de ijzers heen en weer te gaan (zie figuur 7).
- Druk het braamsteentje (met je duim) goed plat drukken tegen de zijkant van het ijzer (zie figuur 8).
- Polijsten doe je door de slijpsteen met de fijne kant nu van voor naar achter over de hele lengte van de ijzers heen en weer te bewegen. Gebruik hierbij de volledige breedte van de slijpsteen. Zou je de slijpsteen niet tussendoor langzaam van links " rechts bewegen dan slijp je een kuil in je steen! Zie ook figuur 7.
- Herhaal het afbramen en polijsten tot er nergens een braampje te voelen is en het ijzer je tegemoet glimt. Eindig altijd met afbramen!!
- Verwijder eventueel tussen door het slijpsel met een oude doek of kwast.
- Haal nu voorzichtig de schaatsen uit de slijptafel en haal de laatste resten slijpsel weg en berg ze netjes op (in een hoes of zo).
Tip: Polijsten met een zgn. polijstdriehoek geeft een mooi glad loopvlak aan de schaatsen. Begin met de blauwe (grove) kant en zo via de groene (middel) naar de roze (fijne) kant. Zo'n 50 - 100 keer heen en weer per kant heeft goede resultaten.
Zet de polijstdriehoek als je begint (met de blauwe kant) eens op de ijzers en geef het een klein zetje. Het glijdt nauwelijks naar voren. Doe dit nog eens als je klaar bent met de blauwe kant. Nu glijdt het wel. Hoe zal het dan met het schaatsen gaan …!!!
Terug naar het begin
Controle
Tip:(gelezen in een blad): gebruik niet altijd dezelfde nagel, anders slijt die te veel.
Een andere snelle controle op braampjes en putjes is om de nagel onder een hoek van 45 graden langs de geslepen kant te halen. En mag geen braam meer te voelen te zijn (behalve putjes die in het ijzer kunnen voorkomen door beschadigingen).
Terug naar het begin
Het onderhoud van slijpstenen
Strooi wat van het poeder op een vlakke ondergrond, b.v. een glasplaatje van 4 mm dikte (b.v. een glazen plankje dat in badkamers ed. onder spiegels gebruikt wordt, te koop bij ieder DHZ-centrum). In geval van nood kan ook een gewone stoeptegel gebruikt worden. Beweeg de steen in een rustige ronddraaiende beweging tot ze weer vlak is. Pas dit (zeker bij een braamsteentje) op alle zijden toe. Maak de stenen goed schoon met een droog nagelborsteltje. Je kan ze ook met schoon water (geen zeep) wassen en daarna goed laten drogen.
Doe dit, afhankelijk van hoe vaak je slijpt, één of meerdere keren per seizoen. Braamsteentjes mogen best wat vaker opgewerkt worden.
Pas op: bij de eerst volgende slijpbeurt van de schaatsen niet al te enthousiast slijpen, de stenen zijn "scherp"!
Terug naar het begin
Wanneer en hoe vaak slijpen
Terug naar het begin
De Ronding
In de meeste schaatsen zit een ronding van 21 meter geslepen. Dat is voor zowel Leiden als een 400mtr baan goed.
Laat regelmatig de ronding nakijken, zeker als je vaak slijpt. Dat de ronding aangetast wordt door slijpen is onvermijdelijk, zie figuur 10.
Laat b.v. aan het begin en in het midden van het seizoen de ronding eens nakijken en laat dan, alleen indien nodig, door een vakman een ronding aanbrengen. Doe dit niet vlak voor een belangrijke wedstrijd, je moet even aan een nieuwe ronding kunnen wennen.
Door de schaatsen (voorzichtig) met de loopvlakken tegen elkaar te houden kan je snel een globale indruk van de kwaliteit van de ronding krijgen. De ijzers moeten zowel naar voren als naar achteren uit elkaar lopen en bij de uiteinden zo'n 2 - 2½ mm tussenruimte hebben. Voor de zeer ervaren schaatsers / slijpers: mbv. een rondingmal kan je zelf je ronding controleren. Houd je schaats tegen de mal aan en kijk tegen het licht, waar er licht tussendoor komt klopt je ronding niet. Daar kan je met voldoende ervaring wat aan doen met het slijpen.
Nog een paar tips
- Maak tussentijds je slijp- en braamstenen een beetje schoon met een (droog) nagelborsteltje. Een steen volgelopen met stof slijpt niet goed.
- Als je zelf slijpt, hou je schaatsen dan regelmatig bij. Trainen op botte schaatsen en aan een wedstrijd deelnemen op goed scherp geslepen schaatsen werkt niet, je bent dan niet gewend aan scherpe schaatsen. En het traint veel lekkerder als je schaatsen in orde zijn.
- Poets ook je schoenen eens. Een goede verzorging van het leer is het behoud van je (dure) schaatsschoen.
- Maak je veters bij het in- en uitstappen van je schaatsen goed los, belangrijk voor het behoud van de pasvorm van je schaatsschoenen.
- Maak je schaatsen goed droog en laat ze altijd (thuis) goed nadrogen. Dit voorkomt roestvorming. Laat de schaatsen nooit in de schaatsbeschermers zitten!
- Heb je geen polijststeen of -driehoek: extra glimmend polijsten kan ook door een krantenpagina om je slijpsteen te doen en daar een paar keer mee over de ijzers heen en weer te gaan.
Klapschaatsen
Een klein pufje spray is voldoende.
Controleer ook altijd even of alle boutjes goed vast zitten en er geen speling in het mechanisme zit. Viking klapschaatsen zijn hiervoor gevoeliger dan Raps klapschaatsen of een Finn klapmechanisme.
Je merkt dit doordat je, bij een uitgeklapte klapschaats, de achterkant een beetje heen en weer kan bewegen.
Bij de Viking klapschaatsen zitten voorin op het klapmechanisme twee kleine inbus schroefjes. Bij speling kan je deze voorzichtig een beetje vaster draaien (maar let er op dat je schaatsen soepel blijven klappen.
Controleer ook altijd de inbus schroeven in het klapmechanisme. Ook hier, voorzichtig aandraaien indien nodig en let op het soepel blijven klappen.
Merk je niets aan je schaatsen, blijf dan van de schroefjes af !!
Het kan, als je handig bent of een handig gezinslid hebt, geen kwaad om aan het eind van het seizoen het klapmechanisme los te schroeven en schoon te maken. Laat de schoen altijd zitten anders moet je dat weer gaan stellen.
De veren van een klapschaats gaan kunnen 2 jaar meegaan, maar ook twee maanden. Zorg bij een wedstrijd altijd dat je een set reserve veren bij je hebt. Breekt er een veer, vervang dan ook altijd de andere. Viking veren zijn wat lastiger te vervangen dan bij Raps, bij een Finn mechanisme gaat het vervangen erg simpel. Bij Viking kan je, door de schoen aan de voorkant ietsje losser te draaien, de veren vervangen zonder dat de schoen er af gehaald moet worden door de veer een beetje rond te draaien.
Heb je belangrijke wedstrijden midden in het seizoen (b.v een NK) laat je veren een paar weken van tevoren vervangen. Kan je wennen aan de nieuwe (strakkere) veren.
Terug naar het begin
Tot slot
Terug naar het begin
